38.1 Ryzyko kredytowe

Poniższa tabela przedstawia strukturę pozycji bilansowych obrazujących ekspozycję Grupy na ryzyko kredytowe:

Niewykonanie zobowiązania rozumiane jest jako wystąpienie przynajmniej jednego ze zdarzeń lub okoliczności: 

• dłużnik zalega ze znaczącą płatnością przez okres dłuższy niż 90 dni, 
• Grupa uznaje za mało prawdopodobne, aby dłużnik spłacił swoje zobowiązanie w całości (bez uwzględniania kwot otrzymanych z zabezpieczeń lub podobnych działań). 

Do zdarzeń wskazujących na małe prawdopodobieństwo wykonania zobowiązania można zaliczyć: złożenie wniosku o upadłość dłużnika, ogłoszenie upadłości dłużnika, rozpoczęcie postępowania układowego dla dłużnika – a także inne zdarzenia nie wynikające bezpośrednio z czynności prawnych, jak brak środków pieniężnych, czy negatywne prognozy dotyczące sytuacji płatniczej dłużnika. Spełnienie jednego ze wskazanych powyżej kryteriów daje podstawy do stwierdzenia, że dany składnik aktywów finansowych jest dotknięty utratą wartości ze względu na ryzyko kredytowe. 

Pomimo wystąpienia w roku 2021 kryzysu związanego z pandemią wywołaną chorobą COVID-19, w Grupie nie odnotowano znaczących odchyleń w zakresie należności przeterminowanych, w związku z czym sytuację w obszarze ryzyka kredytowego uznać można za stabilną. 

Zgodnie z wewnętrznymi regulacjami – monitoringowi podlega także kwestia koncentracji należności w odniesieniu do klientów końcowych Grupy. Wielkość portfela sprzedażowego Grupy sprawia, iż pomimo faktu występowania w tym portfelu podmiotów o relatywnie dużym zużyciu, udział w portfelu ogółem pojedynczego podmiotu nie przekracza poziomu 5% wolumenu całego portfela, w związku z czym poziom koncentracji nie jest identyfikowany jako znaczący. W świetle powyższego Grupa nie stosuje dodatkowych zabezpieczeń wynikających z samego tylko zjawiska koncentracji, stosowanie zabezpieczeń uzależnione jest każdorazowo od kondycji finansowej kontrahenta.

Odpisy są tworzone głównie od należności handlowych. Odpisy od pozostałych należności są nieistotne. 

Na 31 grudnia 2021 r. Grupa dokonała dodatkowej analizy możliwego wpływu związanego z pandemią COVID-19 na poziom odpisów na należności. Przy zastosowaniu podejścia indywidualnego, odniesionego do listy największych dłużników ENEA S.A. wykorzystano założenia modelu opisanego w obowiązującej w Grupie Metodyce ustalania odpisów z tytułu oczekiwanych strat kredytowych dla długoterminowych aktywów dłużnych i zbliżonych pozycji. W zakresie modułu ilościowego modelu – wykorzystano dostępne dane sprawozdawcze dłużników, w zakresie modułu jakościowego natomiast – uwzględniono aktualną (a także przewidywaną) sytuację panującą w gospodarce krajowej oraz pozycję rynkową i finansową kontrahenta. Na podstawie uzyskanej oceny łącznej oszacowano ocenę ratingową podmiotów, którą następnie transponowano na parametr Probability of Default (zgodnie z ww. Metodyką). W zakresie parametru Loss Given Default przyjęto konserwatywnie wartość równą 10% (a więc istotnie przekraczającą faktyczne poziomy utraty należności notowane w Spółce/Grupie). Powyższa analiza wygenerowała dodatkowy odpis na oczekiwane straty na poziomie nieistotnym z punktu widzenia sprawozdawczego. 

Dla krótkoterminowych należności handlowych kalkulacja oczekiwanych strat kredytowych odbywa się w oparciu o dane historyczne w sposób opisany w Zasadach tworzenia i ewidencji odpisów aktualizujących wartość należności z tytułu dostaw i usług oraz innych pozycji finansowych w Spółkach Grupy ENEA. W procesie zamknięcia roku ustalenie utraty wartości należności odbywa się w oparciu o dane pochodzące z bieżącego roku tj. 2021. Na podstawie tych danych ustala się wskaźniki utraty wartości, które służą do oszacowania wysokości odpisu aktualizującego dla należności na koniec roku 2021. Zatem ustalone oczekiwane straty kredytowe uwzględniają obiektywne przesłanki utraty wartości wynikające z sytuacji i regulacji zaistniałych na skutek pandemii. 

W procesie odzyskiwania należności i działań windykacyjnych Grupa współpracuje z wyspecjalizowanymi podmiotami zewnętrznymi, wspierającymi ją w działaniach z obszaru tzw. windykacji twardej. Grupa monitoruje na bieżąco wysokość przeterminowanych należności, dokonuje odpisów aktualizujących, w uzasadnionych przypadkach występuje z roszczeniami prawnymi. 

W zakresie należności od instytucji finansowych, w tym środków pieniężnych zdeponowanych na rachunkach bankowych i lokatach bankowych, a także transakcji zabezpieczających ryzyko walutowe oraz ryzyko stopy procentowej, bezpieczeństwo tych transakcji określone jest także wymogami Polityki zarządzania płynnością oraz ryzykiem płynności w  Grupie  ENEA,  jak  również  Polityki  zarządzania  ryzykiem  walutowym  i  ryzykiem  stopy  procentowej w Grupie ENEA. ENEA prowadzi współpracę wyłącznie z partnerami, którzy spełniają wysokie kryteria wiarygodności kredytowej oraz charakteryzują się renomowaną pozycją na rynku bankowym. 

Zgodnie z wyżej wymienionymi politykami, a także Polityką zarządzania ryzykiem kredytowym w Grupie ENEA, w przypadku gdy partner transakcji posiada rating nadany przez uznaną agencję, Grupa nie dokonuje szacowania ratingu wewnętrznego w odniesieniu do takiego podmiotu. Dokonując wyboru kontrahentów bankowych Grupa kieruje się zatem zewnętrznymi ratingami kredytowymi, które są nadrzędne wobec pozostałych kryteriów oceny bezpieczeństwa inwestycji oraz rozliczeń i których wartości muszą kształtować się na poziomie inwestycyjnym. 

Zestawienie wybranych ratingów długoterminowych banków współpracujących aktualnie z ENEA S.A. przedstawia się następująco: 

W odniesieniu do inwestycji finansowych, w celu ograniczenia ryzyka koncentracji, przestrzega się zasad dywersyfikacji inwestowanych środków pieniężnych. Zgodnie z wyżej przytoczoną Polityką zarządzania płynnością oraz ryzykiem płynności w Grupie ENEA, przyjmuje się maksymalny dopuszczalny poziom alokacji środków w stosunku do jednego partnera transakcji. Ponadto lokowanie nadwyżek środków spółek będących uczestnikami struktury cash poolowej co do zasady odbywa się na poziomie jednostki dominującej, która pełni rolę Pool Leadera w mechanizmie Cash-Poolingu. Samodzielne inwestowanie wolnych środków przez spółki wymaga uzyskania uprzedniej zgody ENEA S.A. 

W zakresie zarządzania bieżącymi nadwyżkami środków pieniężnych, a także w zakresie instrumentów pochodnych zabezpieczających ryzyko walutowe oraz ryzyko stopy procentowej Grupa na co dzień współpracuje z sześcioma instytucjami finansowymi. 

Grupa dywersyfikuje ryzyko kredytowe dotyczące środków pieniężnych. Na 31 grudnia 2021 r. udział środków pieniężnych ulokowanych w trzech bankach o największym saldzie kształtował się następująco: bank A – 49,61%, bank B – 35,36% oraz bank C – 15,03% środków. 

Na poziomie ENEA S.A. ocenę znaczących należności długoterminowych i dłużnych papierów wartościowych (w tym obligacji i pożyczek wewnątrzgrupowych) oraz gwarancji finansowych i zobowiązań do udzielenia pożyczki, a także monitoring ryzyka kredytowego i ustalanie odpisów aktualizujących na oczekiwane straty kredytowe przeprowadza Departament Zarządzania Ryzykiem Grupy Kapitałowej, działający w tym zakresie w oparciu o obowiązującą w Grupie ENEA Metodykę ustalania odpisów z tytułu oczekiwanych strat kredytowych dla długoterminowych aktywów dłużnych i zbliżonych pozycji. W ramach realizacji tego celu przeprowadzana jest indywidualna ocena poszczególnych kontrahentów lub poszczególnych instrumentów z wykorzystaniem zewnętrznych ratingów kredytowych, a w przypadku ich braku system wewnętrznych ratingów kredytowych wykorzystujący m.in. model Altmana dla rynków rozwijających się oraz elementy oceny jakościowo-prognostycznej. 

Grupa identyfikuje znaczące pogorszenie ryzyka kredytowego w sytuacji, gdy: 

• kontrahent zalega ze znaczącą płatnością przez okres dłuższy niż 30 dni, 
• na dzień bilansowy zidentyfikowano pogorszenie o przynajmniej dwie pozycje w ramach ratingu nie inwestycyjnego, identyfikowanego – zgodnie z ww. Metodyką w przedziale od BB+ do B- (w porównaniu z momentem początkowego ujęcia danego instrumentu), bądź 
• na dzień bilansowy zidentyfikowano pogorszenie o przynajmniej jedną pozycję w ramach ratingu spekulacyjnego, identyfikowanego – zgodnie z ww. Metodyką w przedziale od CCC do D (w porównaniu z momentem początkowego ujęcia danego instrumentu) lub 
• przesunięcie do ratingu spekulacyjnego z ratingu nieinwestycyjnego. 

Pozycje przypisane do ratingu inwestycyjnego, dla których nie wystąpiło zaleganie ze znaczącymi płatnościami przez okres dłuższy niż 30 dni traktowane są jako pozycje cechujące się niskim poziomem ryzyka kredytowego (kontrahent ma wysoką krótkoterminową zdolność spełniania swych obowiązków w zakresie wynikającym z umowy, a niekorzystne zmiany warunków gospodarczych i biznesowych w dłuższej perspektywie mogą – lecz niekoniecznie muszą – ograniczyć jego zdolność do wypełniania tych obowiązków). 

W tabeli poniżej przedstawiono podział kategorii aktywów, dla których liczone są oczekiwane straty kredytowe, według poziomów ratingowych: